نیایش

دفتر چهارم : انسان، گرفتار چهار زندان است. زندان اول طبیعت است که ما را بر اساس قوانین خودش می سازد. انسان یعنی اراده و آن «من» که می‌تواند انتخاب کند، که می‌تواند خلق کند، که می‌تواند بیاندیشد و بسازد. این طبیعت ما را مثل حیوان و مثل نبات بر اثر قوانین خودش می‌سازد. دوم تاریخ است. تاریخ دنباله‌ی جریانات گذشته، بر روی «من» و ماهیت «من» اثر می‌گذارد. سوم، جامعه است. نظام اجتماعی ایران ، روابط طبقاتی اش، اقتصادش و تحولاتش و امثال اینها روی «من» اثر می‌گذارد چهارم، زندان خویشتن است که آن «منِ انسانی آزاد» را در خود زندانی می‌کند.

دفتر سوم : خدایا! به من زیستنی عطا کن که در لحظه مرگ، بر بی‌ثمری لحظه‌ای که برای زیستن گذشته است، حسرت نخورم و مردنی عطا کن که بر بیهودگی‌اش، سوگوار نباشم.
خدایا! مرا از این فاجعه‌ی پلید «مصلحت‌پرستی» که چون همه‌کس‌گیر شده است وقاحتش از یاد رفته و بیماری‌ای شده‌است که از فرط عمومیتش هر که از آن سالم مانده باشد بیمار می نماید، مصون بدار تا: "به رعایت مصلحت، حقیقت را ذبح شرعی نکنم".

دفتر دوم : آن گاه که «تقدیر» واقع نگردیده و از «تدبیر» نیز کاری ساخته نیست، «خواستن» اگر با تمام وجود ، با بسیج همه‌ی اندام‌ها و نیروهای روح و با قدرتی که در «صمیمیت» هست تجلی کند، اگر همه‌ی هستیمان را یک «خواستن» کنیم، یک «خواهش مطلق» شویم و اگر به هجوم‌ها و حمله‌های صادقانه و سرشار از یقین و امید و ایمان، «بخواهیم»، پاسخ را خواهیم گرفت.

دفتر دوم : دعا کردن، مطالبه‌ی آنچه باید به لیاقت و کار و اندیشه به دست آید، به زور دعا نیست، دعا کردن یعنی خواستن و تکرار خواست‌ها و نیازها، همچون شعار است، همچون تلقین اصول اعتقادی است و همچون با تازیانه‌ی نیایش زنده نگهداشتن درخواست‌ها و ایده‌آل‌های مقدس انسانی است برای این‌که روح، در بند عینیت ماده پست و روزمرگی و ابتذال نماند.

دفتر دوم : انسان به میزان برخورداری‌هایی که در زندگی دارد، انسان نیست، بلکه درست به اندازه نیازهایی که در خویش احساس می‌کند انسان است. سطح عالی و درجه‌ی کمال هر انسانی را با در جه‌ی تعالی و کمال نیازهایی که دارد و کمبودهایی که در خود احساس می‌کند دقیقا می‌توان اندازه‌گیری کرد. یعنی هرکسی به میزانی از انسان‌تر است که نیازهای کامل‌تر، متعالی‌تر و متکامل‌تر دارد. آدم‌های اندک، نیازهای اندک دارند و انسان های بزرگ نیاز های بزرگ. اینجاست معنی این حقیقت دقیق که: آنان که غنی‌ترند، محتاج‌ترند.

دفتر اول : انسان همچنان که به آب و اکسیژن نیازمند است به خدا نیز محتاج است. احساس عرفانی(در ردیف قدرت مکاشفه ، احساس اخلاقی ، احساس جمال و نور عقل) به شخصیت بشری، شگفتی و انبساط پرمعنا و کاملی می‌بخشد.
شک نیست که توفیق در زندگی به رشد کامل هر یک از فعالیت‌های فیزیولوژیکی، عقلی، روانی و معنوی ما بستگی دارد. روح، نیمش عقل است و نیم دیگرش احساس است.
ما باید زیبایی دانش را دوست بداریم و هم زیبایی خدا را و ما باید به پاسکال با همان ایمان گوش فرا دهیم که به دکارت.

دفتر اول : همانطور که حدیث جمال و عشق در دفتر نیست و به درس و تعلیم نیاز ندارد، آنها که دلی خالی از اندیشه دارند خدا را همچون گرمای خورشید و یا عطر گل به طور طبیعی احساس می‌کنند. اما همین خدایی که این چنین با کسی که «دوست داشتن» را می‌داند به آسانی کنار می‌آید، خود را از چشم آن که جز «فهمیدن» نمی‌داند پنهان می‌دارد.
کُمیت اندیشه و بیان آنجا که پای نیایش فرا می‌رسد، در می‌ماند؛ زیرا نیایش بلندترین قله‌ی تعبیر را در پرواز عشق، از میان شب ظلمانی عقل، پیدا می کند.